در حالی که برخی از افراد نام “GNU\Linux” را ترجیح می دهند، برخی دیگر آن را بی جهت دست و پا چلفتی و پیچیده می دانند.
شما به لینوکس علاقه مند هستید و چند پست وبلاگ را خوانده اید. در طول راه، با یک نام خنده دار روبرو شده اید: گنو/لینوکس. معنی آن حروف چیست و چرا مردم آنها را به لینوکس اضافه می کنند؟
این یک سوال ساده است، اما پاسخ ما را به بحثی می کشاند که دهه ها در دنیای لینوکس ادامه داشته است.
گنو/لینوکس چیست؟
گنو/لینوکس نامی است که به یک سیستم عامل آزاد و منبع باز داده می شود که بیشتر با نام «لینوکس» شناخته می شود.
هنگامی که برای اشاره به سیستم عامل عمومی استفاده می شود، اصطلاحات “GNU/Linux” و “Linux” قابل تعویض هستند. اما بخش‌های مختلفی برای ساخت یک سیستم‌عامل کاملاً کاربردی وجود دارد. مسلماً گنو بیشتر از لینوکس در گنو/لینوکس وجود دارد، به همین دلیل است که موضوع این که سیستم عامل را چه نامی بگذاریم آنقدرها هم که به نظر می رسد ساده نیست.
“گنو” در گنو/لینوکس چیست؟
دهه 1980 است و صنعت کامپیوتر در یک دوره گذار است. یک پرونده دادگاه عالی مربوط به اپل حکم داد که برنامه‌های باینری (نوعی از نرم‌افزارهایی که با کد منبع تفاوت دارند) می‌توانند دارای حق چاپ باشند. مایکروسافت چند سال بعد ویندوز را منتشر کرد. این باعث تغییر در نحوه تعامل مردم با نرم افزار شد.
قبل از اینکه شرکت ها نرم افزارهای کپی رایت را به قصد ثروتمند شدن شروع کنند، بیشتر نرم افزارها توسط محققان و دانشگاهیان استفاده می شد. کدهای کامپیوتری آشکارا به اشتراک گذاشته می‌شد و مردم می‌توانستند هر کاری که می‌خواهند با این برنامه‌ها انجام دهند. اکنون محدودیت‌ها در حال اجرا بودند و ادامه دادن به کارهایی که قبلا انجام می‌شد غیرقانونی می‌شد.
جنبشی به نام جنبش نرم افزار آزاد شکل گرفت. در سال 1983، ریچارد استالمن برنامه ای را برای ایجاد یک سیستم عامل کاملاً غیر اختصاصی سازگار با یونیکس اعلام کرد. او آن را پروژه گنو نامید و این اعلامیه هنوز در GNU.org موجود است.
گنو یک مخفف بازگشتی است که مخفف “GNU’s Not Unix” است. پروژه گنو بسیاری از ابزارهای جالبی را ارائه کرد که امروزه دسکتاپ رایگان به آنها وابسته است. ابزارهای مهم ایجاد شده در دهه 80 عبارتند از GCC (ابزاری برای کامپایل C)، ویرایشگر متن بسیار قدرتمند Emacs، Bash و ابزارهای مختلف خط فرمان که هنوز در حال استفاده هستند.
بسیاری از برنامه های کاربردی که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند بخشی از پروژه گنو هستند، مانند GIMP (برنامه دستکاری تصویر گنو) و گنوم، یکی از محبوب ترین محیط های دسکتاپ رایگان. مهم نیست که از کدام سیستم عامل لینوکس استفاده می کنید، احتمالاً به بیش از چند بیت از نرم افزار گنو وابسته هستید.
پروژه گنو همچنین مسئول مجوز عمومی عمومی است. این همان چیزی است که بسیاری از نرم‌افزارهای رایگانی که ما استفاده می‌کنیم را در طول سال‌ها رایگان نگه داشته است.
“لینوکس” در گنو/لینوکس چیست؟
لینوکس در سال 1991 به وجود آمد. این پروژه زمانی آغاز شد که دانشجویی در دانشگاه هلسینکی شروع به کار بر روی هسته سیستم عامل خود کرد. نام او لینوس توروالدز بود.
در آن زمان، پروژه گنو بسیاری از آنچه را که برای یک سیستم عامل رایگان کارآمد مورد نیاز بود، ایجاد کرده بود، اما قطعات گمشده ضروری بودند. اینها شامل درایورهای سخت‌افزار، دیمون‌ها و یک هسته فعال می‌شد. این مؤلفه ها همان چیزی هستند که نرم افزار را قادر می سازد تا با سخت افزار ارتباط برقرار کند.
گنو هرد، تلاش پروژه گنو برای یک هسته، توسعه را از سال قبل آغاز کرد و هنوز آماده نبود. یک هسته متفاوت به نام MINIX از سال 1987 وجود داشت، اما فقط برای استفاده آموزشی مجوز داشت.
توروالدز ناامید تصمیم گرفت خودش را بسازد. او این پروژه شخصی را لینوکس نامید که ترکیبی از نام خود و یونیکس است، اما فکر می‌کرد که برای به اشتراک گذاشتن عمومی آن خیلی خودخواهانه است. در عوض، او پروژه را با نام Freax، ترکیبی از “رایگان”، “فریک” و “یونیکس” به اشتراک گذاشت. یکی از همکاران این نام را دوست نداشت و لینوکس را ترجیح داد. لینوس رضایت داد و اسمش ماندگار شد.
هسته در ابتدا رایگان نبود، اما در سال 1992 لینوس مجوز لینوکس را تحت GPL، مجوز کپی لفت توسط پروژه گنو ایجاد کرد. این عامل بیشتر موفقیت پروژه است. به جای ایجاد هسته های رقیب، بسیاری از لینوکس استفاده کرده اند و در توسعه آن مشارکت داشته اند.
آیا ما از لینوکس یا گنو استفاده می کنیم؟
با ابزارهای گنو و یک هسته لینوکس کاربردی، ما اکنون یک سیستم عامل رایگان و کارآمد داریم. اما اسمش را چه بگذاریم؟ از همان روزهای اولیه، بسیاری از مردم به سیستم‌عامل‌هایی که از هسته لینوکس استفاده می‌کردند، به سادگی «لینوکس» یاد می‌کردند. این تنش ایجاد کرد زیرا لینوکس بخش عمده‌ای از آنچه را که برای ایجاد تجربه‌ای که همه ما وقتی می‌گوییم لینوکس تصور می‌کنیم، نشان نمی‌دهد.
باز هم، هسته لینوکس بیت خاصی است که نرم‌افزار و سخت‌افزار را برای مکالمه با یکدیگر قرار می‌دهد. همه چیزهایی که واقعا روی صفحه می بینیم؟ این چیز دیگری است.
ریچارد استالمن در ابتدا این ایده را مطرح کرد که چنین آثاری را سیستم‌های GNU مبتنی بر لینوکس بنامند. او سپس ترجیح خود را به گنو/لینوکس (تلفظ به عنوان “GNU Slash Linux” یا “GNU plus Linux”) تغییر داد، به طوری که واضح است که هر دو پروژه نقش اساسی دارند. برخی آن استدلال را می پذیرند، در حالی که برخی دیگر چنین نامی را ناجور و غیر ضروری می دانند. این شکاف تا امروز ادامه دارد.
دلایلی برای گفتن “گنو/لینوکس”
از ابتدا، هدف پروژه گنو توسعه یک سیستم عامل کامل بود. هسته یکی از قطعات گم شده پازل بود. توروالدز به دنبال ایجاد یک سیستم عامل نبود، بلکه برای ارائه آن قطعه گم شده بود.
- لینوکس برای دیدن هر چیزی بر روی صفحه نمایش شما حیاتی است، اما ارتباط بسیار کمی با چیزی که در واقع می بینید ندارد. این تا حد زیادی توسط محیط دسکتاپ شما تعیین می شود.
- گنو همچنین مسئول بسیاری از اتفاقات پس‌زمینه است. حتی اگر یک رابط کاربری گرافیکی نصب نکنید، همچنان با ابزارهای خط فرمان (مانند خود Bash) که بخشی از گنو هستند در تعامل هستید.
- بدون ابزار گنو، آنچه ما به عنوان لینوکس در نظر می گیریم دیگر شبیه لینوکس نیست. اندروید با وجود اینکه از هسته لینوکس استفاده می کند، شبیه لینوکس نیست. این تا حد زیادی به این دلیل است که فاقد زنجیره ابزار گنو است.
- یک اسکرین شات از “لینوکس” هیچ تفاوتی با اسکرین شات یک دسکتاپ رایگان مبتنی بر BSD ندارد. سیستم‌عامل‌های متن‌باز مختلف مبتنی بر BSD تجربه تقریباً یکسانی را با لینوکس دسکتاپ ارائه می‌کنند، حتی اگر هسته لینوکس در هیچ جا دیده نمی‌شود.
- ما دیگر سیستم عامل ها را اینگونه نام نمی بریم. وقتی به ویندوز فکر می کنیم، معمولاً به رابط فکر می کنیم. تعداد کمی از ما بلافاصله به هسته ویندوز فکر می کنیم. اگر کسی بتواند رابط ویندوز و تمام برنامه های کاربردی ویندوز خود را در بالای هسته لینوکس اجرا کند، احتمالاً هنوز آن را ویندوز تصور می کند.
- اشاره به کل اکوسیستم به عنوان لینوکس باعث سردرگمی می شود. توروالدز گاهی اوقات اعتباری برای ایجاد کل سیستم عامل دریافت می کند، زمانی که او فقط یک بخش خاص را تاسیس کرد.
- گنو مسئول بیشتر فرهنگ و مجوز دسکتاپ رایگان است. پروژه گنو نه تنها ابزارهایی را فراهم کرد که یک سیستم عامل رایگان را فعال کرد، بلکه چارچوب قانونی را نیز فراهم کرد. GPL از دریافت کد رایگان و استفاده از آن برای ایجاد نرم افزار اختصاصی رقیب خود جلوگیری می کند. این که بسیاری از ابزارهای اصلی، از جمله خود لینوکس، تحت مجوز کپی‌لفت منتشر شدند، پذیرش آنها را تسریع کرد و پایه و اساس فرهنگی را که امروزه جامعه نرم‌افزار آزاد دارد، ایجاد کرد.
دلایلی برای گفتن “لینوکس”
دلیل محکمی وجود دارد که نشان می‌دهد گنو/لینوکس نام دقیق‌تر و دقیق‌تری است. اما آیا خوب است؟ در اینجا برخی از استدلال هایی است که مردم به نفع نامیدن سیستم عامل “لینوکس” ارائه کرده اند. لیست کوتاه تر است، اما شاید، هنوز قوی تر.
- لینوکس در حال حاضر محبوب تر شده است. این مورد در دهه 90 بود و امروز هم همینطور است. اشاره به سیستم عامل به عنوان هر چیز دیگری، مانند تلاشی آگاهانه برای تغییر نام تجاری است. به این دلیل که لینوکس چیزی است که مردم را قادر می سازد تا تمام نرم افزارهایی را که پروژه گنو و دیگران ایجاد کرده بودند اجرا کنند. بدون لینوکس، شما چیزی نداشتید که واقعاً بتوانید از آن استفاده کنید.
- گنو/لینوکس نام ناشیانه ای است. خواندن آن ناهنجار است و گفتن آن حتی ناشیانه تر است. این دلیل به تنهایی کافی است تا برخی از افرادی که موافقند لینوکس نام منصفانه‌ای نیست، سیستم عامل را به هیچ عنوان دیگری نخوانند.
- کجا توقف کنیم؟ اگر به GNU اعتبار بدهیم، آیا به X یا Wayland، سرورهای نمایشی که بیشتر اکوسیستم دسکتاپ رایگان به آنها وابسته است، اعتبار نمی دهیم؟ صدا هم مهمه محیط های دسکتاپ هم همینطور. خیلی زود از دسکتاپ خود به عنوان GNOME/PipeWire/Wayland/GNU/Linux یاد می کنیم.
خود لینوس استدلال کرده است که اشاره به لینوکس به عنوان گنو/لینوکس به سادگی مضحک است.
گنو/لینوکس را ترجیح می دهید یا لینوکس؟
من طرفدار نام گنو/لینوکس نیستم، اما وضوح خاصی وجود دارد که بگوییم لپ‌تاپ به جای لینوکس، گنو را اجرا می‌کند. با ظهور اندروید و کروم بوک، نام لینوکس به طور فزاینده ای ناکافی است. در دسترس بودن یک برنامه برای لینوکس به این معنی نیست که روی اندروید اجرا می شود و بالعکس.
وضعیت تنها زمانی پیچیده تر می شود که سیستم های اطلاعات سرگرمی، محصولات خانه هوشمند، پوشیدنی ها و سایر لوازم الکترونیکی همچنان هسته لینوکس را در آغوش می گیرند.